راز انفجار فضایی سرانجام کشف شد
ستاره نوترونی به رنگ ارغوانی در مرکز حلقه‌ای از «رشته مروارید» درخشان از گاز‌های گدازان
دانشمندان به راز ۳۷ ساله انفجار عظیم کیهانی در کهکشان مجاور پی برده‌اند.
ستاره‌ای میرنده دلیل انفجار بوده که نور چشمگیر و نیرویی برابر ۱۰۰ میلیون خورشید آزاد کرده که از زمین هم قابل مشاهده بوده است. در آن زمان به دلیل انبوه پسماند‌‌ها و گرد و غبار‌های فضایی در اطراف محل انفجار حتی قوی‌ترین تلسکوپ‌ها هم نمی‌توانستند به روشنی تشخیص دهند در مرکز انفجار چه روی داده است. اکنون پژوهش جدیدی به پاسخ دست یافته و تائید کرده که این انفجار ستاره نوترونی بوده است.
ستاره نوترونی چیست؟
ستاره‌های نوترونی بر اثر گرانش خود باعث فروپاشی اتم‌‌هایی می‌شوند که زمانی سبب درخشندگی آنها می‌شد
ستاره‌های نوترونی چندان بزرگ نیستند و تقریباً به اندازه یک شهر هستند اما فراچگال و بسیار سنگین هستند. چگالی بالای این ستاره‌ها چنان است که مواد موجود در فقط یک قاشق چایخوری از آنها حدود ۱۰ میلیون تن وزن دارد.
دکتر مگی آدریان پوکوک، مجری برنامه آسمان شب بی‌بی‌سی می‌گوید:«راز ماجرا ورای گرد و غباری بود که در اطراف بقایا به وجود آمده بود». انفجار مربوط به ستاره بزرگی حدود ۲۰ برابر اندازه خورشید به نام اَبَرغول آبی بوده است. زندگی ستاره‌های عظیم در جریان اَبَرنواختر یا سوپرنُوا به پایان می‌رسد که انفجار عظیم و درخشان ستاره‌ای است. در طول ۴۰۰ سال این اولین ابرنواختر قابل‌مشاهده با چشم غیر‌مسلح بوده است.
دکتر آدریان پوکوک زمانی در پروژه پژوهشی کشف راز ابرنواختر اس‌ان ۱۹۸۷اِ (SN 1987A) کار می‌کرده است.
«قابل‌مشاهده بودن این ابرنواختر باعث شده که خارج از جهان علم هم محبوبیت و شهرت پیدا کند. ابرنواختر اس‌ان ۱۹۸۷اِ بسیار مورد‌علاقه و توجه اختر‌شناسان هم هست چون به نسبت نزدیک زمین است و آنها می‌توانند جزئیات فراوانی از چرخه زندگی و مرگ ستارگان را با مشاهده آن بررسی کنند».
(راست) ستاره‌ای پیش از انفجار (چپ) اَبَرنواختر یا سوپرنُوا که پس از آن تشکیل شده است
یک نظریه درباره مرگ ستاره‌ها می‌گوید وقتی ستاره‌های عظیم و بزرگ‌تر از خورشید منابع کافی برای ادامه واکنش‌های هسته‌ای را که باعث درخشش آنها می‌شود نداشته باشند دچار فروپاشی می‌شوند.
وقتی ستاره به چنین مرحله‌ای برسد جرم ستاره آنقدر عظیم است که نیروی گرانش آن باعث فروپاشی اتم‌هایش می‌شود و چگال‌ترین جرم ممکن در جهان را به وجود می‌آورد که به آن ستاره نوترونی می‌گوییم و اگر ستاره عظیم‌تری باشد ممکن است تبدیل به سیاه‌چاله شود. ستاره‌شناسان به‌طور ویژه به ابرنواخترها می‌پردازند چون وقتی ستاره‌ای می‌میرد و منفجر می‌شود موادی آزاد می‌کند و در اطراف می‌پراکند که می‌تواند ستاره‌ها و سیاره‌ها و شاید حتی زندگی جدیدی تشکیل دهد.
اما در مورد اس‌ان ۱۹۸۷اِ (SN 1987A) دانشمندان موفق نشدند که دریابند به طور دقیق در مرکز انفجار ابرنواختر چه اتفاقی افتاده است.
اکنون پژوهشگران در مجله ساینس نوشته‌اند که به شواهد هرچند شاید نتوان گفت قطعی اما قانع‌کننده‌ای برای اینکه یک ستاره نوترونی باشد دست یافته‌اند. پروفسور کلاوس فرانسون، از دانشگاه استکهلم سوئد که سرپرستی این پژوهش را بر‌عهده دارد می‌گوید این اولین بار است که انسان توانسته است مرکز ابرنواختر و آنچه که در آن تشکیل می‌شود کاوش و بررسی کند. «ما از زمان انفجار این پژوهش و جستجو را شروع کرده بودیم اما باید صبر می‌کردیم تا به شواهد کافی در تائید حدس و گمانه‌زنی‌ها دست یابیم».
آیا می‌دانید برای ستاره‌هایی مانند خورشید ما هرگز ابرنواختر رخ نخواهد داد چون جرم آن به مقدار کافی نیست. دانشمندان فکر می‌کنند حدود پنج میلیارد سال دیگر وقتی خورشید همه هیدروژن موجود خود را مصرف کند سرد می‌شود و اندازه آن بزرگ‌تر می‌شود و تبدیل به غول سرخ می‌شود.
تلسکوپ جیمز وب ناسا به این کشف یاری رسانده است
مشاهدات ابرنواختر به کمک تلسکوپ جیمز وب ناسا امکان‌پذیر شده است. این تلسکوپ نه فقط همچون نیرومند‌ترین رصد‌خانه فضایی عمل می‌کند بلکه به ابزار‌هایی مجهز است که می‌تواند فرکانس‌‌های فرو‌سرخ یا مادون‌قرمز را اندازه‌گیری کند و در نتیجه امکان مشاهده ورای گرد و غبار فضایی را فراهم کند که مدت‌ها امکان مشاهده پژوهشگران را مسدود کرده بود.
پروفسور مایک بارلو، از کالج دانشگاهی لندن (یو‌سی‌ال) می‌گوید هرچند نشانه‌ها و قرائن متعدد غیر‌مستقیمی در دست داشتیم اما به کمک تلسکوپ جیمز وب توانستیم با «شواهد دست اول» اعلام کنیم که ستاره نوترونی است.
«راز پنهان شدن ستاره نوترونی در پس غبار فضایی بیش از ۳۰ سال در پرده ابهام باقی مانده بود و اکنون گشایش این راز برای همه ما هیجان‌انگیز است».
دکتر رابرت ماسِی، از انجمن سلطنتی اختر‌شناسان می‌افزاید:«اگر تا چند سال دیگر اقبال یارمان باشد شاید بتوانیم مرکز ستاره نوترونی را به طور دقیق مشاهده کنیم و از نزدیک شاهد یکی از این پدیده‌های شگفتی‌آفرین در اولین مراحل تشکیل باشیم».