عکس عمیق جیمز وب؛ اکثریت قریب به اتفاق اجرامی که در این عکس دیده می‌شوند کهکشان هستند
تلسکوپ فضایی جیمز وب رکورد قبلی خود در یافتن دورترین کهکشان کیهان را شکسته است. (BBC)
تصویر ثبت شده از کهکشان موسوم به «جی‌اِی‌دی‌ای‌اس-جی‌اس-زی۱-۰» متعلق به زمانی است که فقط ۲۹۰ میلیون سال از مهبانگ می‌گذشت. به عبارت دیگر اگر کیهان ۱۳.۸ میلیارد سال قدمت داشته باشد، ما با رصد این کهکشان به زمانی نگاه می‌کنیم که فقط دو درصد از عمر کنونی کیهان می‌گذشت.
تلسکوپ وب به یک آینه ۶.۵ متری و ابزارهای حساس فروسرخ مجهز است که برای این کشف از آنها استفاده شد. رکورد قبلی تلسکوپ کهکشانی بود که تصویر ثبت شده از آن به ۳۲۵ میلیون سال بعد از مهباگ (بیگ بنگ) مربوط بود.
اخترشناسان می‌گویند جالب‌ترین ویژگی این مشاهده نه فاصله عظیم آن – هرچند این فاصله خود حیرت‌انگیز است – بلکه اندازه و روشنایی «جی‌اِی‌دی‌ای‌اس-جی‌اس-زی۱-۰» است.
طبق اندازه‌گیری وب قطر این کهکشان ۱۶۰۰ سال نوری است. بیشتر نوری که از بسیاری از درخشان‌ترین کهکشان‌ها ساطع می‌شود، ناشی از سقوط گاز به داخل یک سیاهچاله کلان‌جرم است. اما ابعاد این کهکشان نشان می‌دهد که نور آن سرمنشا دیگری دارد. به اعتقاد محققان این نور عمدتا توسط ستارگان جوان تولید می‌شود.
استفانو کارنیانی و کِوین هِینلاین منجمانی که با وب کار می‌کنند گفتند: «این میزان نور ستاره نشانه آن است که جرم کهکشان معادل چندصد میلیون خورشید است که یک سوال مهم پدید می‌آورد: طبیعت چگونه می‌تواند چنین کهکشان درخشان، پرجرم و بزرگی را ظرف کمتر از ۳۰۰ میلیون سال تولید کند؟»
دکتر کارنیانی وابسته به دانشگاه «اسکولا نورماله سوپیریر» در شهر پیزای ایتالیا و دکتر هینلاین عضو دانشگاه ایالتی آریزونا در توسان است. تلسکوپ فضایی جیمز وب با هزینه ۱۰ میلیارد دلار ساخته و در سال ۲۰۲۱ در فضا مستقر شد. این تلسکوپ پروژه مشترک سازمان‌های فضایی آمریکا، اروپا و کاناداست.
این تلسکوپ برای دیدن نقاطی دورتر در کیهان – و گذشته‌ای دورتر – در مقایسه با رصدخانه‌های قبلی طراحی شده است.
یکی از اهداف مهم این تلسکوپ یافتن اولین ستارگانی است که در کیهان روشن شدند. این اجرام عظیم، با جرمی شاید چند صد برابر خورشید ما، فقط از هیدروژن و هلیوم تشکیل شده بودند. تصور می‌شود که اینها با نور فوق‌العاده‌ای می‌درخشیدند اما زندگی کوتاهی داشتند، و در هسته آنها عناصر شیمیایی سنگین‌تر تولید شد.
تلسکوپ وب شاهد میزان قابل توجهی اکسیژن در کهکشان «جی‌اِی‌دی‌ای‌اس-جی‌اس-زی۱-۰» است، که به محققان می‌گوید کهکشان به پختگی رسیده است. دکتر کارنیانی و دکتر هینلاین اضافه کردند: «وجود اکسیژن در این مرحله اولیه در حیات کهکشان شگفت‌انگیز است و نشانه آن است که چندین نسل از ستارگان خیلی سنگین پیش از آنکه این کهکشان را مشاهده کنیم وجود داشته‌اند.»
نتایج این مطالعه در یک رشته مقاله علمی در خدمات نشر الکترونیکی «آرکایو» (arXiv) منتشر شده است.